पुणे: अवैध उत्खननाबाबत जिल्हा खनिकर्म विभागाची उदासीनता

पुणे : जिल्ह्यात बेकायदा गौणखनिज उत्खनन, वाळू उपसा आणि वाहतूक मोठ्या प्रमाणात होत असतानाही जिल्हाधिकारी कार्यालयाच्या खनिकर्म विभागाकडून नगण्य दंडात्मक कारवाई करण्यात येत आहे. ही बाब जिल्हाधिकारी कार्यालयाकडून मिळालेल्या आकडे – वारीवरूनच स्पष्ट झाली आहे. तसेच, केलेल्या कारवायांमध्ये संबंधितांना किरकोळ दंड आकारण्यात आला असून चालू आर्थिक वर्षात अवैध उत्खनन आणि वाहतूक प्रकरणी संबंधितांना १७ कोटी १५ लाखांचा दंड आकारण्यात आला, मात्र प्रत्यक्षात केवळ ६९ लाख २१ हजार रुपयांची वसुली करण्यात आली आहे. तसेच ८८ प्रकरणांत एकाही व्यक्तीवर गुन्हा दाखल करण्यात आलेला नाही.

शहरात विविध प्रकल्पांसाठी, तर ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणात गौणखनिज उत्खनन होत आहे. मावळ, मुळशी, दौंड, शिरूर आणि इंदापूर अशा विविध तालुक्यांत महसूल विभागाने चालू आर्थिक वर्षात ८८ प्रकरणांची नोंद केली आहे. त्यामध्ये वाळू, मुरूम, माती, दगड आमि अन्य खनिज (सिलीका, लॅट्रेराईट व इतर) यांची अवैध वाहतूक, उत्खनन यांचा समावेश आहे. वाळूची १९, मुरूम ३२, माती ३४, दगड तीन अशी ८८ प्रकरणे नोंदविण्यात आली आहेत. या प्रकरणांत संबंधितांना १७ कोटी १५ लाख रुपयांचा दंड ठोठावण्यात आला आहे. मात्र, प्रत्यक्षात केवळ ६९ लाख २१ हजार रुपयांची वसुली करण्यात जिल्हा खनिकर्म विभागाला यश मिळाले आहे. तसेच अवैध वाहतुकीसाठी ३४ वाहने जप्त करण्यात आली आहेत, तर अवैध उत्खननासाठी वापरण्यात आलेली एकही यंत्रसामुग्री जप्त करण्यात आलेली नाही.

परिणामी संबंधितांना कारवाईचा धाक राहिलेला नाही. अनेक ठिकाणी कारवाई होऊनही बेकायदा उत्खनन सुरू असल्याचेही निदर्शनास आले आहे.दरम्यान, पुण्याचा चहूबाजूने विकास होत असून नागरीकरण मोठ्या प्रमाणात होत आहे. त्यामुळे अवैध उत्खनन आणि वाहतूक मोठ्या प्रमाणात होत असूनही जिल्हा खनिकर्म विभागाकडून नगण्य कारवाई होत असल्याचे आकडेवारीवरून स्पष्ट झाले आहे.

अवैध उत्खननाचा आढावा

गौणखनिज प्रकार अवैध उत्खनन प्रकरणे
वाळू- १९
मुरूम -३२
माती -३४
दगड -३
अन्य खनिज : 0

एकूण : ८८